Tantiemy pozwalają pobierać zyski za każde wykorzystanie dzieła przez prawdziwego twórcę lub jego następcę prawnego.
Czym są tantiemy?
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie mówi wprost czym są „tantiemy”. Jest to określenie używanie potocznie. Ustawodawca posługuje się natomiast pojęciem „stosownego wynagrodzenia” za wykorzystywanie praw majątkowych.
Warto również sięgnąć do definicji używanej przez organizację zbiorowego zarządzania – ZASP. Zgodnie z tym tantiemy to wynagrodzenia należne artystom za korzystanie z ich dzieł. Są to opłaty, które każdy podmiot wykorzystujący w swojej działalności, np.: poprzez nadawanie ich w programie telewizyjnym lub radiowym, wyświetlanie w kinie czy zwielokrotnienie na nośnikach, jest zobowiązany zapłacić artystom za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania (OZZ).
OZZ wypłaca tantiemy twórcom dzieł na podstawie zawartej umowy o zbiorowe zarządzanie. Nie oznacza to jednak, że tym artystom, którzy nie podpisali stosownego kontraktu, zyski się nie należą. Owszem, mają oni do tego prawo, ale muszą zgłosić się do OZZ w celu ustalenia istnienia wynagrodzenia i ewentualnego zawarcia umowy.
Ponadto twórca może samodzielnie pobierać tantiemy. W niektórych przypadkach, jak np. w wypadku utworu audiowizualnego, pośrednictwo OZZ jest jednakże obowiązkowe.
Kto korzysta z tantiem?
Tantiemy to wynagrodzenie, które przysługuje twórcy lub innemu posiadaczowi majątkowych praw autorskich do utworu np. prawnemu następcy.
Zysk z tantiem jest związany z autorskimi prawami majątkowym. Oznacza to, że zysk ten będzie generowany tak długo, jak długo istnieje takie prawo. Jednakże, autorskie prawa majątkowe są ograniczone w czasie i trwają:
- przez cały czas życia twórcy i 70 lat po jego śmierci;
- jeżeli twórca nie jest znany – 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu.
Jeżeli jednak z mocy ustawy autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórcy:
- 70 lat liczy się od daty rozpowszechnienia utworu;
- gdy utwór nie został rozpowszechniony – 70 lat od daty ustalenia utworu.
Nowe przepisy od września 2024
We wrześniu bieżącego roku weszła w życie nowelizacja ustawy o prawie autorskim, która między innymi zmieniła sytuację twórców w internecie. Dodany został nowy przepis, który wprowadził zasadę, zgodnie z którą twórca ma prawo do wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. Twórcy uzyskali zatem niezbywalne prawo do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu audiowizualnego oraz artystycznego wykonania w sposób dostępny w każdym miejscu i czasie, czyli głównie przez serwisy internetowe tzw. streaming, ale również przez operatorów telewizji kablowych i satelitarnych.
Tantiemy będą teraz wypłacane z tytułu eksploatacji utworu audiowizualnego – za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania oraz z tytułu eksploatacji wykonań muzycznych – według swobodnego wyboru wykonawcy, może być to za pośrednictwem OZZ, za pośrednictwem niezależnych podmiotów zarządzających lub bezpośrednio na rzecz artysty.
Kto wypłaca tantiemy
W znacznej większości przypadków tantiemy wypłacają artystom organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Takie zrzeszenia mają o wiele większą siłę negocjacyjną oraz możliwości docierania do mediów, które wykorzystują cudzą twórczość.
OZZ w niektórych wypadkach jest jedynym podmiotem, który może egzekwować wynagrodzenie za wykorzystywanie cudzych dzieł. Są jednak takie obszary, jak utwory muzyczne, w których twórca może wybrać, czy chce działać samodzielnie, czy może przez pośrednika (OZZ lub inne podmioty zarządzające).
Do najbardziej rozpoznawalnych organizacji należy:
- ZAiKS — Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych — organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi twórców;
- ZPAV — Związek Producentów Audio-Video — stowarzyszenie producentów fonogramów i wideogramów;
- STOART — Związek Artystów Wykonawców — stowarzyszenie reprezentujące wykonawców;
- SAWP – Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych – reprezentuje wykonawców;
- ZASP – Związek Artystów Scen Polskich – chroni prawa pokrewne aktorów, w tym również aktorów wykonujących polski dubbing i aktorów zagranicznych, tancerzy oraz prawa autorskie radiowych reżyserów teatralnych.
Jaka jest wysokość tantiem?
Wysokość wynagrodzenia ustalana jest indywidualnie przez twórcę lub OZZ z podmiotami, które korzystają z dzieł innych artystów. Stawki zależne są od wielu czynników, między innymi od tego, w jaki sposób, gdzie, w jakim celu oraz jak często wykorzystywany jest utwór. Organizacje mają różny model negocjacyjny, przez co wynagrodzenie może wyglądać inaczej w zależności od OZZ.
Źródło: www.bizin.pl