MATRYCA STAWEK VAT

1 listopada 2019 r. weszły w życie przepisy ustawy wprowadzającej m.in. nową matrycę stawek VAT oraz wiążącą informację stawkową (WIS) (ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw – Dz. U. poz. 1751 z późn. zm.).

Nowa matryca stawek VAT miała być stosowana od 1 kwietnia 2020 r., jednakże termin ten został przesunięty na 1 lipca 2020 r.

Z dniem 31 marca 2020 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą z dnia 31 marca 2020 r. COVID-19”, m.in. w zakresie przesunięcia terminu stosowania tzw. nowej matrycy stawek VAT. W efekcie nowe zasady stosowania stawek podatku VAT wprowadzone ww. ustawą z dnia 9 sierpnia 2019 r., które miały obowiązywać od 1 kwietnia 2020 r., będą stosowane od 1 lipca 2020 r. (art. 63 tej ustawy).

Już od 1 listopada 2019 r. są stosowane nowe przepisy dotyczące stawek podatku VAT dla wydawnictw książkowych, nut, map i wydawnictw prasowych.

Co obejmuje ustawa wprowadzająca tzw. matrycę stawek VAT:

zmianę klasyfikacji towarów i usług na potrzeby VAT
uproszczenie systemu stawek VAT
wprowadzenie wiążącej informacji stawkowej (WIS)
zmiany w systemie ryczałtowym dla rolników

Zmiana klasyfikacji towarów i usług na potrzeby VAT

Obecny system stawek VAT – oparty na Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług z 2008 r. – jest systemem rozbudowanym i skomplikowanym (duża liczba pozycji w załącznikach zawierających wykazy towarów objętych stawkami obniżonymi oraz liczne wyłączenia z grupowań PKWiU (ex). Jest on często krytykowany za brak wiążącej mocy opinii klasyfikacyjnych wydawanych przez GUS.

Nowa matryca to zmiana sposobu identyfikowania towarów i usług na potrzeby VAT i odejście od stosowania Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU 2008) na rzecz:

Nomenklatury scalonej (CN) albo Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) w zakresie towarów oraz
aktualnej Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU 2015) w zakresie usług.

Co to jest Nomenklatura scalona (CN)?

Nomenklatura scalona (ang. Combined Nomenclature, CN) to usystematyzowany wykaz towarów, który pozwala na sklasyfikowanie towarów dla potrzeb obrotu międzynarodowego, statystyk handlu zagranicznego Unii Europejskiej oraz obrotu wewnątrzwspólnotowego. Nadzór nad nomenklaturą CN sprawuje Komisja Europejska, która każdego roku publikuje jej nową wersję. Nomenklatura scalona jest ośmiocyfrowym rozwinięciem Zharmonizowanego Systemu Określania i Kodowania Towarów (HS), opracowanego przez Światową Organizację Celną. Na poziomie sześciu cyfr jest zbieżna z nomenklaturą HS. Nomenklatura scalona dzieli się na sekcje, działy, pozycje i podpozycje. Oprócz wykazu towarów zawiera również przepisy wstępne, uwagi do sekcji i działów oraz przypisy odnoszące się do podpozycji CN. Nomenklatura scalona dostępna jest w Przeglądarce Taryfowej, zamieszczonej na stronach internetowych Ministerstwa Finansów.

(strona internetowa: www.puesc.gov.pl zakładka: Taryfa celna i zakładka: Przeglądarka taryfowa).

Uproszczenie systemu stawek VAT

Założenia

Nowe rozwiązania przewidują uproszczenie matrycy stawek w celu zapewnienia przejrzystości systemu i prostego stosowania przepisów w tym zakresie. Konsekwencją zmian jest pewna modyfikacja zakresu stawek obniżonych. Zmiany zakresu stawek obniżonych są bowiem nieuchronną konsekwencją różnej budowy i systematyki CN i PKWiU.

Nowa matryca opiera się na następujących założeniach:

Objęcie jedną stawką w jak największym stopniu całych grup towarowych – całych (w miarę możliwości) działów CN. Oznacza to istotne zmniejszenie liczby pozycji w nowych załącznikach nr 3 i nr 10 do ustawy o VAT (Dz. U. z 2020 r. poz. 106, z późn. zm.), które zawierają wykazy towarów i usług opodatkowanych według stawek odpowiednio 8% i 5%.Przykładowo – przy założeniu, że stawki obniżone będą miały przede wszystkim zastosowanie do produktów żywnościowych – stawką w wysokości 5% będą objęte całe działy CN (wszystkie towary sklasyfikowane w danym dziale):
- 02 – Mięso i podroby jadalne,
- 04 – Produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód naturalny; jadalne produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone,
- 07 – Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy, jadalne,
- 08 – Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów, itd.
Generalne obniżenie stawek („równanie w dół”) – taką zasadę przyjęto w przypadku konieczności zmiany stawki na dane towary.
Zrównoważenie efektu uproszczenia matrycy podwyżkami stawek na wybrane (ale nieliczne) towary.

Efekt – uproszczenie systemu stawek obniżonych VAT

Przykładowo:

pieczywo – obecnie stawka VAT dla pieczywa zależy od daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia. Jeśli data ta nie przekracza 14 dni to stawka wynosi 5%, ale gdy przekracza 14 dni – stosuje się stawkę 8%. W nowej matrycy stawek VAT pieczywo (sklasyfikowane w dziale CN 19 Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze) każdego rodzaju i niezależnie od daty trwałości czy przydatności do spożycia będzie objęte stawką 5%.
ciastka – podobnie jak przy pieczywie, stawka jest zależna od daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia. Jeśli to mniej niż 45 dni, stawka wynosi 8%, gdy przekracza ten termin – wzrasta do 23%. W nowej matrycy stawek VAT ciastka (sklasyfikowane w dziale CN 19 Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze) każdego rodzaju i niezależnie od daty trwałości czy przydatności do spożycia będą objęte stawką 5%.
owoce – obecnie większość owoców jest opodatkowana stawką 5%, stawka 8% ma zastosowanie do owoców tropikalnych, cytrusowych i podzwrotnikowych. W nowej matrycy stawek VAT wszystkie owoce (sklasyfikowane w dziale CN 08 Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów) będą objęte stawką 5%.

Efektem przyjętych założeń przy budowie nowego systemu stawek VAT (oraz przy świadomości całkowicie odmiennej budowy i systematyki klasyfikacji stosowanej obecnie do celów podatku VAT PKWiU 2008 oraz CN) jest zmiana stawek na niektóre towary – przyjęcie zasady stosowania jednej stawki dla całych działów CN oznaczać może podwyższenie stawki dla danego towaru lub obniżenie dla innego towaru. Zatem zmiana stawek dla pojedynczych towarów, w przypadku zmiany sposobu identyfikowania towarów i zastosowanie do tego celu nowej klasyfikacji, była nieunikniona.

Obniżki i podwyżki stawek – przykłady

Obniżenie stawki VAT:

owoce tropikalne i cytrusowe, niektóre orzechy (np. migdały, pistacje) – z 8% do 5%,
pieczywo o terminie przydatności do spożycia lub minimalnej trwałości przekraczającej 14 dni z 8% do 5%,
wyroby ciastkarskie (z 8% lub 23% – w zależności od terminu przydatności do spożycia lub minimalnej trwałości – do 5%),
zupy, buliony, żywność homogenizowana – w tym również dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego – z 8% do 5%,
musztarda, niektóre przyprawy przetworzone (np. pieprz, gałka muszkatołowa, tymianek) – z 23% do 8%,
produkty dla niemowląt i dzieci tj. żywność przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci, smoczki, pieluszki oraz foteliki samochodowe – z 8% do 5%,
artykuły higieniczne (podpaski, tampony higieniczne, pieluchy) – z 8% do 5%,
już od 1 listopada 2019 r. e-booki, e-prasa, w tym np. audiobooki ściągane przez internet, książki nieoznaczone symbolem ISBN oraz gazety, czasopisma nieoznaczone ISSN (z 23% do 5% dla wydawnictw książkowych oraz czasopism regionalnych i lokalnych drukowanych, na dyskach, płytach itp. i 8% dla wydawnictw prasowych).

Z uwagi jednak na zaproponowane obniżki stawek dla produktów niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb człowieka oraz konieczność zachowania pewnej równowagi budżetowej konieczne było punktowe podwyższenie stawek podatku dla niektórych towarów, na przykład na:

homary i ośmiornice oraz inne skorupiaki, mięczaki i bezkręgowce wodne (m.in. kraby, langusty, krewetki, ostrygi, małże, ślimaki) oraz przetwory z nich, kawior oraz namiastki kawioru, jak również sprzedawane w różnego rodzaju placówkach gastronomicznych posiłki, których składnikiem są ww. produkty – z 5% i 8% do 23%,
lód – używany do celów spożywczych i celów chłodniczych – z 8% do 23%,
czasopisma specjalistyczne, z wyjątkiem czasopism regionalnych i lokalnych drukowanych, na dyskach, płytach itp. (dla których utrzymuje się stawkę 5%) – z 5% do 8%,
drewno opałowe – z 8% do 23%.

Tak jak dotychczas 8% stawką opodatkowane będą:

towary i usługi zwykle wykorzystywane w produkcji rolniczej (zwierzęta gospodarskie, nawozy i środki ochrony roślin, sznurek do maszyn rolniczych),
wyroby medyczne, produkty lecznicze, środki odkażające,
usługi związane z kulturą, sportem, rekreacją, transport osobowy, roboty konserwacyjne, czy usługi gastronomiczne,
usługi uzdatniania i dostarczania wody mieszkańcom za pośrednictwem sieci wodociągowych lub poza systemem sieciowym np. beczkowozami, cysternami, usługi odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz zagospodarowanie odpadów.

Wiążąca Informacja Stawkowa (WIS)

Aby ułatwić podatnikom stosowanie przepisów dotyczących stawek VAT (w szczególności przyporządkowanie stawki VAT do danego towaru lub usługi) oraz aby zapewnić im stosowną ochronę wprowadzono wiążącą informację stawkową (WIS).

O WIS można wystąpić już od 1 listopada 2019 r., chociaż WIS będzie dotyczyła zasadniczo stanu prawnego, który zacznie obowiązywać dopiero od 1 lipca 2020 r. (tylko WIS w zakresie wydawnictw książkowych, nut, map i wydawnictw prasowych będą dotyczyły stanu prawnego obowiązującego od 1 listopada 2019 r.).

Takie rozwiązanie umożliwi zapoznanie się przez podatników z nowym systemem i wcześniejsze otrzymanie istotnych dla nich informacji nt. opodatkowania towarów i usług w nowych realiach.

Co to jest WIS?

WIS jest nową instytucją, która ułatwi podatnikom stosowanie przepisów dotyczących stawek podatku VAT oraz zapewni im w tym zakresie odpowiednią ochronę.

Jest to decyzja wydawana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.

Co określa WIS?

WIS zawiera opis towaru albo usługi, ich odpowiednią klasyfikację (Nomenklatura scalona (CN) lub Polska Klasyfikacja Obiektów Budowlanych (PKOB) – dla towarów, Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług (PKWiU) – dla usług) oraz właściwą stawkę podatku VAT (art. 42a ustawy o VAT).

WIS będzie określała klasyfikację towaru według: CN (odpowiedni dział, pozycja, podpozycja lub kod CN) albo według PKOB (sekcja, dział, grupa lub klasa) albo według PKWiU (dział, grupa, klasa, kategoria, podkategoria lub pozycja), niezbędną do określenia stawki VAT. Poziom szczegółowości klasyfikacji będzie zatem uzależniony od tego, jak szczegółowym symbolem posługuje się ustawa o VAT (art. 42a pkt 2 ustawy o VAT). Jeśli na przykład ustawa o VAT wymienia dwucyfrowy numer działu CN, WIS będzie określała taki właśnie dział CN dla towaru.

Przykład: Chleb chrupki jest klasyfikowany w dziale CN 19 – Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze, w kodzie CN 1905 10 00. Cały dział CN 19 został wymieniony w poz. 12 załącznika nr 10 do ustawy o VAT. Oznacza to, że wszystkie produkty objęte tym działem (w tym również chleb chrupki) są objęte stawką 5%.

WIS zatem w takim przypadku będzie zawierała:

opis towaru – chleb chrupki (na podstawie opisu przedstawionego przez podatnika we wniosku, np. w zakresie składu czy sposobu produkcji),
klasyfikację towaru – CN 19,
stawkę VAT – 5%.

W przypadku, gdy stawka podatku VAT nie jest uzależniona od zaklasyfikowania danego towaru lub usługi do odpowiedniej klasyfikacji (CN albo PKOB albo PKWiU), ale od spełnienia definicji (opisu) zawartej w odpowiednim przepisie ustawy o VAT lub pozycji załącznika do ustawy o VAT, przedmiotem postępowania zakończonego wydaniem WIS będzie ustalenie, czy opisany przez podatnika towar lub usługa spełnia tę definicję.

Otrzymana przez podatnika WIS będzie mogła być również przez niego wykorzystywana na potrzeby stosowania przepisów ustawy o VAT oraz przepisów wykonawczych wydanych na jej podstawie innych niż dotyczące określenia właściwej stawki podatku – np. interpretacja przepisów w zakresie zwolnienia z obowiązku stosowania kas rejestrujących, stosowania mechanizmu podzielonej płatności, czy też zakresu zwolnienia od podatku określonego w art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT itd. – o stosowaniu których przesądza odpowiednie sklasyfikowanie towaru/usługi według stosownej klasyfikacji (art. 42b ust. 4 ustawy o VAT).

Jeżeli podatnik będzie zainteresowany wykorzystaniem WIS w takich właśnie celach, po wskazaniu we wniosku o wydanie WIS stosownego przepisu w zakresie VAT, otrzyma WIS, w której towar lub usługa zostaną sklasyfikowane na takim poziomie szczegółowości, jakim posługuje się konkretny przepis prawa.

Przykład: Podatnik sprzedający m.in. biżuterię artystyczną z XIX wieku chce wykorzystać WIS do celów związanych ze stosowaniem przepisów dotyczących zwolnienia podmiotowego (art. 113 ust. 1 i ust. 9 ustawy o VAT). Załącznik nr 12 do ustawy o VAT zawierający katalog towarów, do których nie ma zastosowania zwolnienie podmiotowe od podatku VAT wymienia w poz. 3: Antyki o wieku przekraczającym 100 lat – wyłącznie biżuteria artystyczna – ex CN 9706 00 00.

WIS zatem w takim przypadku będzie zawierała:

opis towaru – biżuteria artystyczna z XIX wieku (na podstawie opisu przedstawionego przez podatnika we wniosku),
klasyfikację towaru – CN 9706 00 00,
stawkę podatku – 23%,
wskazanie, że klasyfikacja została wydana dla celów stosowania art. 113 ust. 1 i ust. 9 ustawy o VAT.

Podatnik, który otrzyma taką WIS będzie pewien, że sprzedając tę konkretną (będącą przedmiotem WIS) biżuterię nie może korzystać ze zwolnienia od podatku VAT.

WIS będzie dotyczyła 1 towaru albo 1 usługi, albo 1 świadczenia kompleksowego (składającego się z kilku towarów lub usług).

Wniosek o wydanie WIS może zatem dotyczyć wyłącznie:

1 towaru, albo
1 usługi, albo
1 świadczenia składającego się z kilku towarów lub usług, które w ocenie wnioskodawcy razem składają się na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu (czynność kompleksowa) (art. 42b ust. 5 pkt 2 ustawy o VAT).

Tym samym wnioskodawca składając wniosek (WIS-W) może wybrać (zaznaczyć na formularzu) wyłącznie jedną z ww. możliwości.

Kto może wystąpić o wydanie WIS?

WIS jest wydawana na wniosek (art. 42b ust. 1 ustawy o VAT):

podatnika posiadającego numer identyfikacji podatkowej (NIP),
innego podmiotu niż wyżej wymieniony, dokonującego lub zamierzającego dokonywać czynności, które są objęte WIS,
zamawiającego w rozumieniu ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1843) – w zakresie mającym wpływ na sposób obliczenia ceny w związku z udzielanym zamówieniem publicznym.

Jaki jest zakres ochrony WIS?

WIS nie tylko poinformuje podatników o stawce podatku VAT, którą powinni stosować przy sprzedaży towarów i świadczeniu usług – WIS jest również instrumentem o walorze ochronnym.

WIS będzie wiązać organ podatkowy wobec podmiotu, dla którego została wydana – w odniesieniu do towaru albo usługi, która jest jej przedmiotem (dotyczy to czynności dokonywanych po dniu, w którym WIS zostanie doręczona) (art. 42c ust. 1 ustawy o VAT).

Organ podatkowy nie będzie mógł kwestionować np. wysokości stawki podatkowej stosowanej przez podatnika w oparciu o uzyskaną WIS (oczywiście tylko wówczas, gdy towar albo usługa będzie tożsama z opisem zawartym w WIS).

W przypadku zmiany albo uchylenia WIS (patrz: część pt. „Czy WIS może ulec zmianie?”) podatnik, dla którego została ona wydana, będzie mógł zastosować się do wydanej dla niego WIS do końca okresu rozliczeniowego następującego po okresie rozliczeniowym, w którym doręczono zmianę albo uchylenie WIS, albo doręczono organowi podatkowemu odpis orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego WIS ze stwierdzeniem jego prawomocności. W tym zakresie znajdzie odpowiednio zastosowanie ochrona taka jak w przypadku interpretacji indywidualnych wydawanych w trybie ustawy – Ordynacja podatkowa (art. 14k – 14m tej ustawy).

Więcej informacji na stronie: www.podatki.gov.pl